Razem w procesie integracji

Integracja cudzoziemców w Lublinie

Jacek Wnuk

Obecność cudzoziemców w przestrzeni polskiego życia społecznego nikogo już chyba nie dziwi. Cudzoziemcy ubiegający się ochronę międzynarodową mieszkają i pracują w sąsiedztwie Polaków, w polskich szkołach pojawiają się dzieci cudzoziemców. Problemy dostrzeżone przez naszą organizację i lokalne koalicje potwierdzają potrzebę w obszarze integracji na poziomie lokalnym, szczególnie w odniesieniu do szkół, ponieważ polski system edukacji nie jest w pełni przygotowany do nauczania dzieci pochodzących z innych kultur. Znikoma jest liczba programów integrujących społeczność szkolną z dziećmi uchodźców.

Główne przeszkody w integracji to niska świadomość społeczna na temat kwestii uchodźstwa, wzajemna nieznajomość kultury, zwyczajów, religii, umiarkowana otwartość na dialog międzykulturowy czy międzyreligijny. Niestety te problemy dotyczą także samych cudzoziemców, którzy nieraz wolą funkcjonować w swojej społeczności bez nawiązywania relacji ze społeczeństwem przyjmującym.

Lubelskie praktyki

Blisko 20-letnie doświadczenie Centrum Wolontariatu w Lublinie w integrowaniu uchodźców i pracy w tutejszym ośrodku dla cudzoziemców pozwoliło nam wypracować ukierunkowany model wolontariatu. Dziś rozwijany jest on także w ośrodkach w Białej Podlaskiej, Kolonii Horbów i Bezwoli.

Kluczowe elementy to partnerstwo ekspertów, wolontariuszy oraz samych uchodźców, traktowanych podmiotowo, tzn. włączanych w planowanie i współorganizowanie działań. Ważnym podmiotem były też media: przez kilka lat we współpracy z lokalną rozgłośnią radiową i telewizją cudzoziemcy prowadzili swój program, w którym pokazywali swoje zwyczaje, kulturę, sukcesy życiowe związane z Polską i sposoby na integrację.

Preintegracja

Jedną ważniejszych aktywności w tym pierwszym okresie jest nauka języka, norm, kodów kulturowych kraju przyjmującego, poznanie praw i obowiązków.

Pobyt w ośrodku dla cudzoziemców jest trudnym okresem w życiu każdego, kto się tam znajdzie. Niepewność, zagubienie, stres, brak perspektyw wpływają na postawy uchodźców. Najczęściej objawia się biernością, brakiem samodzielności. Taka sytuacja utrudnia preintegrację rozumianą jako wstępna fazę integracji. A ma ona zasadniczy wpływ na późniejsze funkcjonowanie w społeczeństwie. Nasze doświadczenie pokazuje, że tylko człowiek rozumiejący role społeczne i potrafiący zaspokoić swoje podstawowe potrzeby, może potem samodzielnie funkcjonować.

Dlatego towarzyszymy cudzoziemcom od początku ich pobytu w Polsce – właśnie w ośrodkach. Pierwszą świetlicę dla dzieci cudzoziemców Centrum Wolontariatu otworzyło w 2001 roku. Od tego czasu zbudowaliśmy grupę wolontariuszy, która liczy kilkadziesiąt osób. Kilka razy w miesiącu prowadzą zajęcia dla dzieci i zajęcia z wiedzy o Polsce i języka polskiego dla dorosłych. Organizują animacje, spotkania świąteczne, wspólne gotowanie, wizyty w instytucjach kultury i inne wycieczki. Znajdują też kolejnych wolontariuszy w lokalnym środowisku. W ośrodku dla cudzoziemców w Białej Podlaskiej przez kilka lat Centrum Wolontariatu prowadziło punkt przedszkolny.

Na przestrzeni lat wolontariuszom udało się wypracować ofertę wsparcia odpowiadającą różnym potrzebom cudzoziemców. Jest ona owocem licznych rozmów z rodzicami i dziećmi na temat trudności z jakimi się borykają. Wspólne wyjścia i wyjazdy budują nić porozumienia i relacje, które pomagają lepiej zrozumieć się odległym nieraz kulturowo światom.

Partnerstwo rodzin

Pomysł wspólnych spotkań rodzin polskich i czeczeńskich to próba zbliżenia dwóch światów, które pomimo różnic, mają wiele wspólnych wartości. Na pierwszym etapie organizowaliśmy spotkania animowane, które służyły wzajemnemu poznaniu. Potem przybrały one nieoficjalną formułę, rodziny zapraszały się do swoich domów, oferowały wzajemną pomoc, itp. Zapoczątkowane przed laty relacje trwają do dziś.

Na uwagę zasługują także nieformalne kontakty wolontariuszy z uchodźcami. Niejednokrotnie prowadzący zajęcia byli zapraszani do pokoi cudzoziemców na herbatę czy ciasto, co stwarzało możliwość rozmów w języku polskim i zaspakajało potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem, jak sami przyznawali czasem, odczuwali potrzebę zwykłej rozmowy, żeby zapomnieć o sytuacji i codziennych troskach związanych z procedurą i pobytem w ośrodku.

Wolontariat krok po kroku

Analizując rolę wolontariuszy w integracji uchodźców zasadnym wydaje się pytane o to kim jest wolontariusz i jakie zadania może skutecznie realizować.

Wolontariat definiowany jako świadome, dobrowolne i nieodpłatne działanie na rzecz innych może być odruchem serca pociągającym za sobą konkretne czyny, zmierzające do wsparcia człowieka, który znalazł się w trudnej sytuacji życiowej. Może być też rozumiany pragmatycznie jako forma zaangażowania społecznego albo jeszcze inaczej: jako oddziaływanie w wartości, które realizowane są w ramach działań wolontariatu, gdzie człowiek i jego godność jest w centrum zainteresowań i oddziaływań wolontariuszy.

Zanim wolontariusz podejmie swoją aktywność z cudzoziemcami powinien być przygotowany do tej pracy. Wolontariusz powinien wiedzieć, do jakiej pracy jest zapraszany, poznać zagadnienia związane z wolontariatem: co to jest wolontariat, co znaczy być wolontariuszem? Wolontariusz już na wstępnie powinien być zapoznany z pewnymi aspektami pracy wolontarystycznej. Osoby te muszą wiedzieć, że wolontariat to praca, za którą nie otrzymują wynagrodzenie, nie wlicza się jej do stażu pracy, a bezrobotny nie traci żadnych praw, które przysługują mu z tytułu bycia osobą bezrobotną. Drugim etapem jest zapoznanie wolontariusza ze specyfiką pracy z cudzoziemcami, procedurą ochrony międzynarodowej, dostępnej pomocy, świadczeń przysługujących cudzoziemcom. Ze względu na rodzaj pracy wolontariusze nabywają wiedzę w zakresie pedagogiki zabawy, metod pracy z dziećmi, nauki języka polskiego jako obcego. Planowania i pracy metodą projektu.

Tak przygotowany wolontariusz może wybrać sobie najbardziej odpowiadającą mu formy pracy w ośrodku lub w pomocy pozaośrodkowej. Bez względu na to, gdzie wolontariusz będzie pomagał na wszystkich etapach powinien towarzyszyć mu koordynator, osoba odpowiedzialna za pracę wszystkich wolontariuszy. Koordynator wolontariuszy powinien pozostawać w ścisłej współpracy z kierownikiem i innymi pracownikami ośrodka. Natomiast w pomocy poza ośrodkiem powinien utrzymywać kontakt z rodzinami, którym pomagają wolontariusze.

Bilans korzyści

Niewątpliwie, praca wolontariuszy z uchodźcami przynosi wymierne korzyści i sprzyja powstawaniu kompetencji międzykulturowych. Nieocenione wydaje się wzajemne uczenie się poprzez bycie razem, wymianę doświadczeń, czy współdziałanie dla budowania dialogu międzykulturowego i międzyreligijnego.
Rozwijają wiedzę międzykulturową, by móc stosownie zinterpretować dane zachowania w odniesieniu do norm i wartości właściwych danej kulturze.
Wolontariusze wzbogacają swoją wiedzę kulturową, uczą się otwartości, empatii, szacunku, znajomości zwyczajów i tradycji obcokrajowców, dzięki czemu poszerzają swoją wiedzę.
Wolontariat nie jest jedynie bezinteresownym poświęcaniem się dla innych, to także aktywność, w której pomagając innym, bierzemy też coś dla siebie. To wzajemna wymiana dóbr i wartości, to tworzenie więzi społecznych i solidarne zmienianie świata na lepsze.

O Autorze
Jacek Wnuk – koordynator działań na rzecz cudzoziemców migrantów i uchodźców, specjalista w zakresie programów integracyjnych. Trener szkoleń dla wolontariuszy i organizatorów wolontariatu. Prowadzi liczne, autorskie warsztaty z zakresu m.in. pracy w grupie, pracy metodą projektu, czy pracy z uchodźcami. Z Centrum Wolontariatu w Lublinie związany od początku jego istnienia, wieloletni prezes zarządu stowarzyszenia, koordynator Punktu wsparcia migrantów.

Tekst powstał dzięki dotacji Fundacji im. Stefana Batorego

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *